Бу күнтэн ыла «Саха сирэ» хаһыакка анал рубрика таһаарар буолуом. Манна арыгы содулун туһунан научнай чахчылары суруйан, араас интэриэһинэй тиэмэлэри сырдатыам. Бүгүн кыра да арыгы киһи толкуйдуур дьоҕуругар хайдах дьайарын ырытыахпыт.
Арыгы киһи этин-сиинин бүтүннүү сүһүрдэр, ол гынан баран, саамай күүстээх охсууну мэйиигэ оҥорор. Киһи мэйиитэ, быhа холоон 10 миллиард кэриҥэ ньиэрбэ килиэккэлээх. Арыгыга баар этанол ол нейроннары өлөртөөн кэбиһэр. Холобур, биир ыстакаан пиибэ, кыһыл арыгы эбэтэр 100 г буокка баһаам элбэх мэйии килиэккэтин (быhа холоон 10 тыh. диэри) суох гынар, өлбүт нейроннар сарсыҥҥы күнүгэр убаҕаһы кытта тахсаллар.
Патологоанатомнар этэллэринэн, оннооҕор кыралаан бырааhынньыктарга арыгыны иһэр киһи («культуропитейщик») мэйиитин кээмэйэ кыччыыр, алдьанар, айар-тутар дьоҕура мөлтүүр, болҕомтото ыһыллар.
Эмиэрикэ учуонайдара 200 г сухуой арыгы киһи өйүн-санаатын, толкуйдуур дьоҕурун 18-20 күн устата бытаардарын билбиттэр. Онтон ыйга иккитэ иһэр буоллахха, өй үлэтэ ыйы быһа хааччахтанар эбит.
Онон арыгы кээмэйиттэн тутулуга суох, биир ыстакаан да буоллун, 100 грамм да буоллун, киһи мэйиитин сүһүрдэр. Ол түмүгэр, иhэр киhи майгыта-сигилитэ уларыйар, санаата саппаҕырар, муунтуйар, аа-дьуо кэхтэн киирэн барар.
Күндү Сахам сирин дьоно, бэйэҕитин харыстаныҥ, чөл олоҕу тутуһуҥ, арыгыттан олоччу аккаастаныҥ. Култуурунайдык иһии диэн – бэйэни албыннаныы буолар.
Матвей Лыткин,
СӨ Арыгы атыытын хонтуруоллааһыҥҥа, лицензиялааһыҥҥа управлениетын салайааччы.
